نشریه چشمه- محمدعلی نژادیان: نخبه سازی

محمدعلی نژادیان

عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی

نخبه سازی

به یاد مرحومه دکتر مریم میرزاخانی نابغه ریاضی

دوهفته نامه چشمه، دانشگاه تربيت مدرس (نهاد رهبري)، شماره ٤٧، نيمه اول تيرماه، صفحه ١١

ما در کشور با یک سری اتفاقات و مشکلات مواجه هستیم که دیگر ربطی به تحریم ها و دشمن ندارد بلکه دلیل آن کم توجهی، کم کاری، خلاء های قانونی، تعلیم و تربیت اشتباه ، عدم نظارت درست و سوء مدیریت ها است. یک نمونه از این مشکلات و ضعف ها در مسائل آموزشی کشور است! از این رو در ذیل به چند نقص مهم و آثار آن اشاره می نمایم و امیدوارم هر چه زودتر با یک حرکت جهادی و انقلابی نواقص موجود برطرف شود تا بتوانیم به جای نخبه سوزی، نخبه سازی کنیم و کشور را در جنگ اقتصادی و فرهنگی از هر صدمه ای حفظ نماییم.

الف- نقص در سیستم آموزش[1]:

1- یکی از عواملی که باعث می شود فارغ التحصیلان دانشگاهی خیلی زود با پدیده بیکاری مواجه بشوند و در مواردی نیز نخبگان ما مهاجرت نمایند، نبود تفکر کارآفرینی است. زیرا هنوز نتوانسته ایم دانشگاه ها را به سمت کارآفرینی پیش ببریم

قابل ذکر است که نسل اول دانشگاه ها که در جهان شکل گرفت آموزش محور بودند و هدف این دانشگاه ها آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص بود.

سپس دانشگاه های نسل دوم پژوهش محور معرفی شدند و نقش این دانشگاه ها در کنار آموزش، بیشتر تحقیق و پژوهش برای توسعه مرزهای دانش و تولید علم بود.

بعد از آن دانشگاه های نسل سوم با عنوان دانشگاه های کارآفرین مطرح شدند که هدف آن تربیت نیروهای انسانی کارآفرین شد و اقتصادی کردن علم (علم را به ثروت تبدیل کردن) نیز مورد توجه قرار گرفت. دانشگاه نسل سوم صرفا به آموزش و پژوهش های علمی و کاربردی و انجام پروژه های تحقیقاتی برای صنایع نمی پردازد بلکه در کنار این اهداف دانش آموختگانی را تحویل جامعه می دهد که توانایی تجاری سازی علم را دارند و با خلاقیت و نوآوری و تقویت کار تیمی می توانند کارآفرینی کنند و کسب و کارهای جدیدی را نیز ایجاد نمایند.

در حال حاضر بحث دانشگاه های نسل چهارم در جهان مطرح است. این دانشگاه ها جدا از وظایف دانشگاه های سه نسل گذشته، ماموریت دارند تا در شکل دهی آینده جامعه خود نقش ایفاء نمایند و تمدن سازی کنند.

از این رو مناسب است دانشگاه های ایران نیز علاوه بر آموزش، پژوهش و کارآفرینی، در چارچوب اسناد بالادستی[2] به سمتی پیش برود که در آینده نزدیک شاهد دانشگاه های (تعالی محور) باشیم. یعنی دانشگاه هایی که باعث رشد و شکوفایی ایران در همه زمینه ها بشود.

ما در زمینه آموزش با دو اصل روبرو هستیم؛ عرضه و تقاضا، حال نقطه ضعفی که در این زمینه در کشور وجود دارد و باید توجه ویژه ای به آن نمود این است که دانشگاه ها به اشتباه و یا به ناچار در آموزش نیروی انسانی خود بدون توجه به این که برای رشته تحصیلی ارائه شده در جامعه کار وجود دارد یا خیر از استراتژی عرضه استفاده می کنند که نتیجه این سیاست به علت اشباع بودن نیروی متخصص بعضی از رشته های دانشگاهی در جامعه افزایش روز افزون بیکاری دانش آموختگان است.

عطف به عدم رعایت در عرضه و تقاضا که در بالا ذکر شد از یک دوره ای دانشگاه ها بر خلاف گذشته به صورت گسترده شروع به جذب دانشجویان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری نمودند و این کار باعث شد در کشور مدرک گرایی زیاد شود.

 نکته مهم دیگر این است که در نوشتن سند نقشه جامع علمی کشور و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به عنوان سند بالادستی توجه کافی نمی شود[3] که باید نسبت به اجرا و اولویت های آن نیز توجه ویژه شود. به طور مثال یکی از مسائل مهم (ارتباط بین دانشگاه و صنعت) است که در سند نقشه جامع علمی کشور نیز دیده شده است که باید حمایت و پیگیری کامل بشود؟! از این رو مناسب است مسئولین ارتباط بین صنعت و دانشگاه به طور پیوسته تحققات میدانی با صنایع و سازمان ها مختلف دولتی، تعاونی و خصوصی داشته باشند و ببینند که چه نیازهای جدیدی در بازار کار شکل گرفته است و به این صورت نباشد که دانشجوی ما بدون کارشناسی و نیازسنجی و با زحمات و تلاش های بسیار تولید علم کند ولی در نهایت خریداری برای آن پیدا نشود!

بسیاری از دانش آموختگان وقتی وارد جامعه می شوند و می خواهند به دنبال کار بروند ضعف هایی چون نوشتن رزومه، آمادگی برای مصاحبه های کاری، نحوه جستجوی کار را دارند از این رو پیشنهاد می کنم درس هایی با عنوان های ذیل در همه رشته ها ارائه بشود:

– برنامه ریزی شغلی

–کارآفرینی که هم اکنون به عنوان دروس عمومی در بعضی از رشته های دانشگاهی ارائه می شود.

– آینده پژوهی

ب- نقص در سیستم پرورش

دو نکته مهمی که برای کارآفرین شدن نیاز هست (ریسک و خلاقیت) است و این خود نیاز به اعتماد به نفس دارد ولی برخی والدین با نحوه تربیت اشتباه اعتماد به نفس و حس کنجکاوی کودکان خود را که لازمه کارآفرینی هست می گیرند.

همچنین اغلب افراد زمانی متوجه استعدادها و عدم توانایی های خود می شوند که کمی دیر شده است. قابل ذکر است که اگر استعداد افراد به موقع کشف نشود دو نوع ضرر به خود و جامعه می زنند: اول این که کاری که شایسته آنها است و توانایی آن را دارند انجام نمی دهند و دوم کاری که به عهده این افراد گذاشته می شود به درستی انجام نخواهد شد!

ج- نقص در سیستم فرهنگی:

 اغلب والدین دوست دارند فرزندانشان دکتر یا مهندس بشوند و از این نکته غافل هستند که آن چیزی که امروزه سواد را تکمیل می کند کسب مهارت های مختلف است. از این رو اگر خانواده ها می خواهند فرزندانشان موفق بشوند صرفا نباید به فکر مقطع تحصیلی و یک رشته خاص باشند زیرا آن چه فرزندان آنها را در آینده قبل از هر چیز دیگری تهدید می نماید مدرک گرایی است!

در نهایت خانواده ها باید از دوران کودکی در کنار تحصیل فرزندان خود شرایط کسب مهارت های مختلف را با توجه به استعداد آنها مهیا نمایند و مدارس و دانشگاه ها نیز مناسب است برای این موضوع اهمیت ویژه ای قائل شوند و هر چه سریع تر نسبت به رفع نقص ها و مشکلات اقدام نمایند و تا زمانی که اصل فدای فرع بشود؛ یعنی رشته های محاسبه نشده ارائه بشود تا دانشگاه ها تعطیل نشوند و به کیفیت، نتیجه و عواقب آن کاری نداشته باشند باید همچنان نظاره گر مهاجرت نخبگان و استعدادهای درخشان کشور باشیم و به قول استاد گرانقدر جناب آقای پروفسور مجتبی شمسی پور چیزی تحت عنوان “فرار مغزها” نداریم و آن چه وجود دارد “فراری دادن مغزها” است[4]

[1] 1- حرکت به سوی دانشگاه های نسل چهارم

http://www.andishehha.com/view/57326/

2- مقاله (ویژگی های دانشگاه های نسل سوم؛ کارآفرین)

http://www.bccim.ir/fa/news/167

3- مقاله (تصویرپردازی از کتابخانه‌های تعالی گرا و دانش مبنا در امتداد توسعه نسل های جدید دانشگاه)

https://journals.ut.ac.ir/?_action=article&kw=301118&_kw

4-دوره گذار به دانشگاه های نسل سوم

http://ahmadian.blog.ir

[2]  (سند نقشه جامع علمی کشور)، (سند تحول بنیادین آموزش و پرورش) و…

[3] بیانات رهبر انقلاب در دیدار جمعی از معلمان، فرهنگیان و دانشجویان، 17/02/1396 و برنامه گفتگوی ویزه خبری، شبکه2 سیما، دکتر سیدی، رییس کارگروه آینده نگاری شورای عالی انقلاب فرهنگی، 03/02/1396

[4] خبرگزاری ایسنا، 11 خرداد 1395، ما فرار مغزها نداریم؛ آن چه وجود دارد فراری دادن مغزها است، کد خبر: 95031106367:

http://www.isna.ir/news/95031106367